NIE NAM, PANIE, NIE NAM, LECZ TWEMU IMIENIU DAJ CHWAŁĘ ZA TWOJĄ ŁASKAWOŚĆ I WIERNOŚĆ (Ps 115,1)

środa, 31 maja 2017

Święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

Nawiedzenie, ikona współczesna

Błogosławiona jesteś między niewiastami i błogosławiony jest owoc Twojego łona. A skądże mi to, że Matka mojego Pana przychodzi do mnie? Oto, skoro głos Twego pozdrowienia zabrzmiał w moich uszach, poruszyło się z radości dzieciątko w moim łonie. Błogosławiona jesteś, któraś uwierzyła, że spełnią się słowa powiedziane Ci od Pana. (Łk 1, 42b-45)

Jakże niezwykłe musiało to być spotkanie! Jak niecodzienne! I jak bardzo piękne, przemieniające serca, niosące radość.

Dziękując Maryi za Jej "tak" Bogu, prośmy, byśmy mogli doświadczyć naszego spotkania z Nim poprzez Jej obecność, stałą i niewzruszoną, w naszym życiu.


Tekst: Basia Smal
Fot. za: sklep.cerkiew.pl

niedziela, 28 maja 2017

Wniebowstąpienie Pańskie

Wniebowstąpienie, Kreta, XV w.
(Fot. za: drogaikony.org.pl)


W Uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego liturgia Kościoła przypomina teksty z Dziejów Apostolskich, Listu do Efezjan i Ewangelii Mateusza.
Nasyćmy się bogactwem i pięknem Słowa Bożego, które niesie radość, pokój i nadzieję:

"Ten Jezus, wzięty od was do nieba, przyjdzie tak samo, jak widzieliście Go wstępującego do nieba" (Dz 1, 11b)

"I wszystko poddał pod Jego stopy, a Jego samego ustanowił nade wszystko Głową dla Kościoła, który jest Jego Ciałem, Pełnią Tego, który napełnia wszystko wszelkimi sposobami" (Ef 1, 22-23)

"A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata" (Mt 28, 20b)


Wybór tekstu: Basia Smal

sobota, 27 maja 2017

Ikony maryjne - Orędowniczka

Bogurodzica, A. Rublow, XV w.
(Fot. za: iwok.bloog.pl)

Matka Boża Orędowniczka to ikona, która wyodrębniła się z przedstawienia zwanego Deesis. Na środku tego przedstawienia widnieje postać Chrystusa Pantokratora. Po Jego prawej stronie stoi Matka Boża (por. Ps 45, 10), po lewej - Jan Chrzciciel i jest to tzw. małe Deesis. W rozbudowanym przedstawieniu, tzw. wielkim Deesis, po obu stronach Chrystusa za Maryją i Janem Chrzcicielem znajdują się archaniołowie, apostołowie i inni święci.

Maryja Orędowniczka ukazana jest w pół- lub całej postaci. Zwrócona lekko bokiem ma pochyloną głowę, a oba ramiona - zgięte w łokciach i z otwartymi dłońmi - kieruje w jedną stronę. To gest interpretowany jako gest modlitwy wstawienniczej, modlitwy prośby w czyjejś intencji (deesis z greckiego oznacza błaganie, orędownictwo).

Wierzchnia szata Maryi (maforion - welon, osłaniający postać do kolan) ma kolor purpury, spodnia - błękitu. Oba kolory mogą mieć różną głębię i nasycenie. Maforion nad czołem i na obu ramionach zdobią trzy gwiazdy - symbole dziewictwa Matki Bożej.

Tekst: Basia Smal

Bibliografia:
Ikony. Fakty i legendy, K. Onasch, A.Schnieper, Wyd. Arkady
Ikona. Okno ku wieczności, M. Quenot, Wyd. Orthdruk
Ikony, L. Ristujczina, Wyd. Dragon

sobota, 20 maja 2017

Ikony maryjne - Orantka

Bogurodzica Znaku, Ruś XIII w.
(Fot. za: forum.wiara.pl)

Gest wzniesionych w górę obu rąk, jako gest modlitwy, znany był już w sztuce helleńskiej. W chrześcijaństwie powstały podobne przedstawienia, zwane Orantka/Oranta (łac. oro - mówić, prosić, upraszać).

Przedstawienia maryjne tego typu istnieją, lecz występują niezwykle rzadko. Upowszechnił się jedynie jeden z wariantów Orantki zwany Bogurodzica (Matka Boża) Znaku, który jest ilustracją słów z Księgi Izajasza: "Dlatego Pan sam da wam znak: Oto Panna pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel" (Iz 7, 14).

Ikona Znaku ukazuje Maryję frontalnie, najczęściej w półpostaci (chociaż bywają przedstawienia tego typu ukazujące całą postać Matki Bożej) z uniesionymi w górę ramionami, pomiędzy którymi na piersi Bogurodzicy umieszczony jest medalion z wizerunkiem Chrystusa Emmanuela - Jezusa, jako młodzieńca.
Istnieją różne warianty tej ikony.

Tekst: Basia Smal

Bibliografia:
Ikony. Fakty i legendy, K. Onasch, A.Schnieper, Wyd. Arkady
Ikona. Okno ku wieczności, M. Quenot, Wyd. Orthdruk
Ikony, L. Ristujczina, Wyd. Dragon

sobota, 13 maja 2017

Ikony maryjne - Eleusa

Matka Boska Włodzimierska, I poł. XII w.
(Fot. za: gosc.pl)

Niezwykle rozpowszechnionym typem ikonograficznego przedstawienia Matki Bożej jest Eleusa (z greckiego: czuła, miłująca), Glykofilusa. W języku rosyjskim określana jest jako Umilenije.
Cechą charakterystyczną tego przedstawienia jest gest przytulenia policzka Jezusa do twarzy Jego Matki. Przywodzi na myśl bliską i czułą więź łączącą Matkę z Synem. Mówi tym samym o bliskości Boga i człowieka, Boga i Kościoła, którego reprezentantem jest Maryja oraz kieruje uwagę na Wcielenie Boga.
Twarz i ciało Matki Bożej ułożone jest na tym przedstawieniu w półprofilu, obiema dłońmi obejmuje Ona Syna.
Podobnie jak na ikonie Hodegetria Matka Boża osłonięta jest welonem - maforionem w kolorze purpurowym, a Jezus przyobleczony jest w szaty koloru złocistego, mówiące o Jego królewskiej godności.
Na maforionie Maryi (tak, jak na każdej ikonie maryjnej) umieszczone są trzy gwiazdy (jedna na czole i po jednej na każdym ramieniu), które symbolizują dziewictwo Matki Bożej przed, w trakcie poczęcia Jezusa i po Jego urodzeniu.
Istnieje bardzo wiele typów Eleusy.

Tekst: Basia Smal

Bibliografia:
Ikony. Fakty i legendy, K. Onasch, A.Schnieper, Wyd. Arkady
Ikona. Okno ku wieczności, M. Quenot, Wyd. Orthdruk
Ikony, L. Ristujczina, Wyd. Dragon

sobota, 6 maja 2017

Ikony maryjne - Hodegetria

Matka Boża Hodegetria, Emmanuel Lambardos, XVI w.
(Fot. za: pl.pinterest.com)

Miesiąc maj w tradycji Kościoła jest miesiącem maryjnym. Włączamy się w jego trakcie w uwielbienie Niepokalanej, prezentując niektóre z typów przedstawień Jej wizerunków w ikonach. Dzisiaj - pierwszy z nich.

Najbardziej rozpowszechnionym wizerunkiem Maryi jest typ przedstawienia zwany Hodegetria.
Nazwa wywodzi się z języka greckiego (hodos - droga) od miejsca, w którym umieszczono ikonę ukazującą Maryję z Dzieciątkiem Jezus na ręku. Była to świątynia w Konstantynopolu zwana Ton Hodegon, co oznacza "tą, co wskazuje drogę".
Na ikonach tego typu Matka Boża przedstawiona jest frontalnie, najczęściej w półpostaci. Na jednym ręku trzyma Jezusa, który ukazany jest jako młodzieniec, mimo iż podobnie jak małe dziecko znajduje się w ramionach matki. Jednak trzeba pamiętać, że każda ikona jest przekazaniem prawd teologicznych za pomocą symboli, a nie ilustracją rzeczywistości. Jezus jedną dłoń złożoną ma do błogosławieństwa, a w drugiej trzyma zwój lub księgę praw.
Postać Maryi spowita jest w maforion (w kolorze purpurowym), układający się w liczne fałdy i osłaniający głowę, ramiona i ciało do kolan. Głowę Matki Bożej okrywa chusta/czepiec (w kolorze błękitnym), tylko trochę widoczna spod welonu. Spodnia szata ma kolor błękitny.
Jedna dłoń Maryi ułożona jest w geście, który przez odbiorców interpretowany jest jako wskazujący na Chrystusa (zgodnie z nazwą typu przedstawienia). Jest jednak także symbolem modlitwy, takim samym, jaki znajduje się na innym typie przedstawienia - Deesis. Druga dłoń, częściowo przesłonięta szatą na znak szacunku, obejmuje Syna. Oczy Matki Bożej zwrócone są na odbiorcę.
Istnieje wiele wersji typu Hodegetria.

Tekst: Basia Smal

Bibliografia:
Ikony. Fakty i legendy, K. Onasch, A.Schnieper, Wyd. Arkady
Ikona. Okno ku wieczności, M. Quenot, Wyd. Orthdruk
Ikony, L. Ristujczina, Wyd. Dragon

środa, 3 maja 2017

Haghiosoritissa

Haghiosoritissa, V/VI w.
(Fot. za: scmc.pl)

3 maja w Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski zapraszamy na spotkanie z najstarszym znanym wizerunkiem Matki Bożej, pochodzącym z V lub VI wieku, określanym m. in. jako Haghiosoritissa (Święte Naczynie Próśb Naszych), Madonna z Wieczernika, Madonna św. Łukasza, Orędowniczka.

To przepiękne przedstawienie ma niezwykłe i dość burzliwe dzieje. Oto jak opowiada o tym ks. Józef R. Maj, jeden z inicjatorów wykonania kopii tego wizerunku dla Polski, co stało się faktem w 2010 roku za zgodą ówczesnego papieża Benedykta XVI, który kopię poświęcił (tekst za: adonai.pl): 

     "Obraz (...) bez wątpienia powstał w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. (...) Tradycja rosyjska wskazuje na Lidę, miasto położone między dzisiejszym Tel Awiwem a Jerozolimą, jako miejsce namalowania jej przez św. Łukasza.
     Według starożytnej tradycji ikona "Orędowniczki" (...) została przewieziona z Jerozolimy do Konstantynopola w latach 438-439 i uroczyście zainstalowana w bazylice Calchopratia. W IX wieku pobożni mnisi greccy dla obrony świętej ikony przed ślepą furią obrazoburców przewieźli ją potajemnie do Rzymu, gdzie została umieszczona w kościele św. Agaty in Turri (...). Z rozkazu papieża Sergiusza III (904-911) przeniesiono ją do bazyliki papieskiej św. Jana na Lateranie, gdzie przebywała do 28 lutego 1221 r. Tego dnia, za zgodą papieża Honoriusza, św. Dominik uroczyście przeniósł ikonę do kościoła i klasztoru dominikańskiego San Sisto (...).
     Podczas sacco di Roma (1527 r.) dominikanki musiały w pośpiechu opuścić klasztor dla ratowania życia. (...) Kiedy minął pierwszy impet rebelii, wróciły i zastały ikonę nietkniętą pod gruzami. Siostry zabrały ją do swej tymczasowej siedziby w pałacu kardynała Colonna. Tu przebywała do 1575 r., kiedy zakończono budowę nowego kościoła Świętych Dominika i Sykstusa oraz klasztoru dla mniszek dominikańskich na Magnanapoli w pobliżu Kwirynału. (...) Jej koronacji dokonał papież Urban VIII w roku 1641 na Watykanie. (...) W 1931 r. Haghiosoritissa została (...) zainstalowana w chórze klasztornym na Monte Mario, gdzie znajduje się po dzień dzisiejszy.
  (...) Nadprzyrodzone piękno zawarte w świętym obliczu Maryi uwiecznionym na tej ikonie jest najprawdopodobniejszą przyczyną przekonania idącego od najdawniejszej starożytności chrześcijańskiej, że jest Ona acherópita, to znaczy namalowana nie tylko ludzką ręką.
     Z ikoną Haghiosoritissa tradycja chrześcijańska wiąże nieprzerwanie dwie modlitwy (...): "Pod Twoją obronę" i  "Regina coeli" (...).
     Z inspiracji osób świeckich proboszcz parafii św. Katarzyny w Warszawie zamówił kopię Świętego Oblicza Maryi z przeznaczeniem dzieła do Polski. Prace malarskie wykonał Oskar Rabenda, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie."

Wybór i opracowanie tekstu: Basia Smal

poniedziałek, 1 maja 2017

Św. Józef w ikonografii

1 maja Kościół wspomina św. Józefa, rzemieślnika, patrona ludzi pracy.
Postać tego świętego znamy z Ewangelii. Pochodził z królewskiego rodu Dawida, był zaślubiony Maryi Pannie, stając się przez to Opiekunem Jej i Jej Syna, poczętego przez działanie Ducha Świętego, a w oczach współczesnych Mu ludzi tym, który tworzył razem z Nią i Jezusem rodzinę.

W ikonografii Kościoła Wschodniego obecny jest na ikonie Bożego Narodzenia jako zadumany starzec 
(tu: lewy dolny róg ikony):

Ikona Narodzenia Jezusa, Andriej Rublow, XV w.
(Fot. za: slowikon.pl)

Kościół Zachodni, czcząc Świętą Rodzinę, umieszcza św. Józefa na ikonie obok postaci Maryi i Jezusa:

Ikona współczesna autorstwa Magdy Dylewskiej
(Fot. za: serwisy.umcs.lublin.pl)

Spotykany jest też na ikonach razem z postacią Jezusa
(w ujęciu przypominającym ikony Matki Bożej Hodegetria lub innym):

Ikona współczesna
(Fot. za: forum.drogaikony.org.pl)

Albo też sam z parą synogarlic czy gołębi w dłoni (por. Łk 2, 24):

Ikona współczesna
(Fot. za: jozef.legnica.pl)

Można też czasem spotkać ikony św. Józefa w otoczeniu narzędzi pracy:

Ikona współczesna
(Fot. za: forum.drogaikony.org.pl)

Ponieważ w ikonografii Kościoła Wschodniego postać św. Józefa niemal nie występuje, a tym samym brak wzorców ikon, temat cechuje spora dowolność, oczywiście w ramach prawdy teologicznej zawartej w Słowie Bożym. Dlatego też ikony św. Józefa spotkać można obecnie najczęściej w ikonografii Kościoła Zachodniego.

Tekst: Basia Smal