NIE NAM, PANIE, NIE NAM, LECZ TWEMU IMIENIU DAJ CHWAŁĘ ZA TWOJĄ ŁASKAWOŚĆ I WIERNOŚĆ (Ps 115,1)

czwartek, 21 listopada 2013

Św. Archanioł Michał

Błogosławcie Jahwe, wszyscy Jego aniołowie, pełni mocy bohaterowie, wykonujący jego rozkazy [by słuchać głosu Jego słowa] Ps 103, 20
Hebrajskie imię Mika'el znaczy któż jak Bóg. Według tradycji chrześcijańskiej i żydowskiej, kiedy Lucyfer zbuntował się przeciwko Bogu i nakłonił do buntu trzecią część aniołów, Michał miał wystąpić jako pierwszy przeciwko niemu z okrzykiem: "Któż jak Bóg!". W religii judaistycznej wymienia się Michała wśród siedmiu aniołów wyższego rzędu. Również w islamie Michał (Mika'il) jest jednym z ważniejszych aniołów. W ikonografii wczesnochrześcijańskiej i bizantyńskiej archanioł przedstawiany jest przeważnie jako strażnik Królestwa Niebieskiego albo jako postać asystująca (razem z archaniołem Gabrielem) przy tronie Boga. Jest jedną z centralnych postaci na ikonach "Sobór Archanioła Michała" i "Sobór Archanioła Gabriela". Przedstawienie Archanioła Michała opiera się na greckiej ikonie z Konstantynopola z pierwszej połowy XIV w, tj. z czasu silnych wpływów sztuki zachodniej na Bizancjum. Oryginał znajduje się obecnie w Muzeum Sztuki Bizantyńskiej i Chrześcijańskiej w Atenach. Nawiązuje on do słynnych malowideł ściennych ze scenami Sądu Ostatecznego w Kościele Chora p.w. Św. Zbawiciela w dzisiejszym Stambule (pocz. XIV w.).
Archanioł Michał ukazany został frontalnie, z otwartymi purpurowymi skrzydłami, ubrany w chiton i niebieski himation. W prawej dłoni trzyma rabdos - pałeczkę posłańca, która oznacza, iż jest posłany od Boga, zaś w lewej transparentną sferę oznaczającą kulę ziemską, z krzyżem na szczycie, delikatnie zarysowaną głową lwa oraz złotymi inicjałami Χ Δ Κ (Chrystus [Χρίστος] Sprawiedliwy [Δίκαιος] Sędzia [Κριτής]) w centrum. Przedstawienie to ma kontekst eschatologiczny i odnosi się do Dnia Sądu Ostatecznego oraz roli Archanioła Michała jako przewodnika dusz. Grecki napis na ikonie "Ο ΑΡΧ (ΩΝ) ΜΙΧΑΗΛ Ο ΜΕΓΑC ΤΑΞΙΑΡΧΗ (C)"  znaczy "Archanioł Michał Wielki Dowódca" i nawiązuje do godności wodza zastępów niebieskich. Choć św. Michał jest wojownikiem, wodzem zastępów anielskich walczących z szatanem, moc Archanioła płynie z serca i miłości, co znamionują czerwony kolor chitonu i łagodność oblicza. Wysokie czoło i jego namarszczenie oraz szeroko otwarte oczy oznaczają kontemplację Boga. Niebieska szata wierzchnia to symbol posłańca z wiecznego świata, a złoto, tak w tle jak i na szatach oraz skrzydłach, jest odblaskiem Chwały Bożej. Przepaska na włosach Archanioła symbolizuje jego podporządkowanie się Bogu Jedynemu i wierność wyrażoną w słowach "Któż jak Bóg" (hbr. מִיכָאֵל - Mikha'el). Św. Siostra Faustyna pisała: "Wielką mam cześć dla świętego Michała Archanioła, on nie miał przykładu w pełnieniu woli Bożej, a jednak spełnił wiernie życzenia Boże."

sobota, 16 listopada 2013

Wykłady o ikonach i ich historii

Najbliższe wykłady odbędą się 23.11.13. oraz 14.12.13. terminy kolejnych spotkań podamy na początku nowego roku.

Wykłady poprowadzi Katarzyna Martynuska, historyk sztuki, ikonopisarka oraz członkini kadry instruktorskiej w naszej Wspólnocie
Koszt całego cyklu to 50 zł.
Chętnych zapraszamy do zapisów na pierwszym spotkaniu.
Choć wykłady nie są obowiązkowe, jednak bardzo zachęcamy do uczestnictwa w nich, gdyż stanowią integralną część warsztatów ikonograficznych.

Oto tematyka wykładów:

23.11. - Wprowadzenie do ikony, wczesna historia sztuki ikonowej, początki kształtowania reologii ikony - pierwsze sobory, geneza świętego wizerunku, pierwsze ikony Marii i Jezusa, elementy sztuki wczesnochrześcijańskiej, kolejne etapy kształtowania się teologii ikony.
14.12 - Ikonoklazm, spór o obrazy, argumenty ikonoklastów i ikonoduli.

w styczniu - Znaczenie i treść ikon, o ikonopisarzach, świętości i podlinikach.
w lutym - Przywracanie sztuki ikonowej po ikonoklazmie, doprecyzowywanie założeń teologii ikony, nurty duchowe związane z teologią ikony - hezychazm, humanizm.
w marcu - Współczesna historia ikony, zapaść sztuki ikonowej w Rosji po 1917 r., odradzanie się ikony na Wschodzie i Zachodzie.
w kwietniu - Próba syntezy: charakterystyka sztuki i kultury Wschodzu i Zachodu.

Zapraszamy serdecznie!

Św. Archanioł Gabriel


Archanioł Gabriel jest czczony przez żydów, chrześcijan i muzułmanów. Zalicza się go do książąt nieba (archaniołów) i stawia w rzędzie siedmiu wielkich duchów stojących przed tronem Boga. Jego imię - Geber'el - znaczy "Bóg jest Mocą", "Mąż Boży" albo "Wojownik Boży". W tradycji chrześcijańskiej (Łk 1, 11-20. 26-30) przynosi Dobrą Nowinę.

Najpiękniejszą misję spełnił św. Gabriel w Nowym Testamencie, kiedy zwiastował Zachariaszowi w świątyni w Jerozolimie narodzenie syna - św. Jana Chrzciciela, a Najświętszej Maryi Pannie - Pana Jezusa - Syna Bożego. Te dwa wydarzenia szczegółowo opisał św. Łukasz w swojej Ewangelii. Niektórzy z pisarzy kościelnych nazywają św. Gabriela Aniołem Stróżem Świętej Rodziny. To Gabriel pojawił się również w snach św. Józefa, powiadamiając go najpierw o macierzyństwie Maryi, potem ostrzegając przed Herodem i wreszcie nakazując mu powrót do Nazaretu. To on miał być aniołem pocieszenia w Ogrójcu oraz zwiastunem przy zmartwychwstaniu Pana Jezusa i przy jego wniebowstąpieniu.


W ikonografii św. Gabriel Archanioł występuje niekiedy jako młodzieniec, przeważnie uskrzydlony i z nimbem. Odziany w tunikę i paliusz, czasami nosi szaty liturgiczne. Na włosach ma przepaskę lub diadem, które są wyrazem posłuszeństwa Bogu. Jego skrzydła bywają z pawich piór. Szczególnie ulubioną sceną, w której jest przedstawiany w ciągu wieków, jest Zwiastowanie. Niekiedy przekazuje Maryi jako herold Boży zapieczętowany list lub zwój. Przepaska na włosach Archanioła symbolizuje jego podporządkowanie się Bogu, przez nią wg tradycji Archanioł słyszy Boże polecenia.

Św. Arch. Gabriel pisany ręką Kasi Martynuskiej

czwartek, 14 listopada 2013

Mandylion



Ikona Chrystusa "nie ręką ludzką uczyniona" jest prototypem i źródłem wszystkich ikon. Każda ikona jest nie tyle dziełem artysty, ile przedziwnym cudem powstałym pod tchnieniem boskiej mocy. Tak naprawdę nie wiadomo, kto ją tworzy. Ikona nie jest portretem (Jezusa lub świętych), lecz raczej wizją, w której splatają się elementy materialne i duchowe. Ikona może posiadać moc cudotwórczą.

Kompozycja - geometria ikony

Silne wrażenie, jakie ikona wywiera na oglądających, jej oddziaływanie, są wynikiem niezwykle przemyślanej geometrii kompozycji. Ikona w swej konstrukcji jest zasadzona na bazie trzech okręgów. Wpisane jeden w drugi nawiązują do symboliki Trójcy Świętej. W największy okrąg wpisany jest pięciokąt - pentagon utworzony z czworoboku-rombu. Symbolika figur geometrycznych wyraża Boga Ojca (okrąg), który stał się człowiekiem (pentagon), w łonie niewiasty, Maryi (romb), aby każdego człowieka podnieść do boskiej godności przez misterium krzyża (litera tau utworzona na linii oczu i nosa).

Opis Ikony

- Włosy ułożone w sposób symetryczny sprawiają wrażenie welonu okrywającego oblicze Jezusa, jakby chciały zakryć je przed naszymi oczami. Nawiązując do Księgi Rodzaju (Rdz 3,10) Chrystus przedstawia ludzkie oblicze Boga, który chce przywrócić człowiekowi jego prawdziwe oblicze.
- Twarz jest ustawiona frontalnie jako siedziba wszelkiej mądrości, wg której Bóg stworzył człowieka. Słowo stwornjone stało się Słowem wcielonym. Wprowadza jedność we wszelkim dualizmie. Jest wyrazem wnętrza człowieka, jego najgłębszych uczuć i zarazem przemienia wszystko.
- Oczy są otwarciem ducha, który dialoguje ze światem. Przyjmują, patrzą i mówią. W szeroko otwartych oczach maluje się surowość - jest to spojrzenie Chrystusa sędziwego. Wzrok przesunięty lekko w prawo nawiązuje do słów, którymi w Dniu Ostatecznym Jezus zwróci siħ do zbawionych, znajdujących się po Jego prawicy: "Przyjdźcie, wy błogosławieni Ojca mego" (Mt 25,31 -46). Ikona staje się obroną dla tych, którzy przed nią się modlą. "Oto oczy Pana nad tymi, którzy siħ Go boją, nad tymi, co ufają Jego łasce, aby ocalił ich życie od śmierci i żywił ich w czasie głodu (PS 33,18). Chrystusowe oblicze ma moc przemienienia wszystkiego.
- Uszy na wizerunku są bardzo skąpe w swej formie, podkreślają, iż milczenie danej osoby jest zorientowane do wewnątrz. Również usta delikatne i zamknięte zapraszają do milczenia, wsłuchiwania się w wewnętrzny głos.

Wokół Głowy Chrystusa znajduje się tzw. nimb krzyżowy, atrybut ikonograficzny przysługujący jedynie Zbawicielowi, przypominający o jego śmierci na krzyżu. Na nimbie wpisane są greckie litery oznaczające "Jestem Który Jestem" - imię Boga, przynależne naturze Chrystusa oraz skrót imienia IC XC (ze starocerkiewno-słowiańskiego Isus Christos). Sens i znaczenie tej ikony jest fundamentalne dla całej ikonografii bizantyjskiej. Ikona wizerunku Chrystusa stała się wzorem i prototypem wszystkich ikon. Błądzących w ciemności grzeszników usprawiedliwiłeś Chryste Świętą Męką i umocniłeś odbiciem Twego wizerunku. Patrząc na to Święte Oblicze Chrystusa stajemy się niejako zanurzeni w misterium męki i krzyża Chrystusa, i zarazem uczestnikami zmartwychwstania, co podkreśla brak cierpienia na Jego twarzy. Stąd sztuka bizantyjska nie zna bolejącej twarzy Jezusa, ale zawsze w chwale, która objawiła siħ na górze Tabor. Naszym celem tu na ziemi jest spotkanie z Jezusem w Chwale Jego Majestatu. Słowo stało się ciałem, by człowieka uczynić współuczestnikiem Boskości.



Artykuł zaczerpnięty z tekstu "Acheiropojetos" Urszuli Żakowskiej związanej z Drogą Ikony.